Wat doe je als jouw foto door een derde zonder toestemming op social media of op een website wordt gebruikt? Door onrechtmatig gebruik kan je als fotograaf inkomsten mislopen. Daarnaast raak je hierdoor de controle kwijt over door wie en waar je foto’s gebruikt worden. Gelukkig zijn er verschillende manieren om de controle weer terug te krijgen en je rechten met betrekking tot jouw artistieke werken uit te oefenen. Jij bepaalt of jouw foto’s gebruikt mogen worden. Welke rechten je hebt en hoe je deze uitoefent, bespreek ik in deze blog.
Mogen derden mijn foto’s delen zonder mijn toestemming?
In principe mogen anderen jouw foto’s niet gebruiken zonder jouw toestemming, maar er zijn natuurlijk altijd uitzonderingen. Allereerst moet je foto auteursrechtelijk beschermd zijn. Dit is kortgezegd het geval als de foto een oorspronkelijk karakter heeft en het stempel van de maker draagt. De foto moet voldoende creatief zijn. Het auteursrecht is het uitsluitend recht van de om het werk openbaar te maken en te verveelvoudigen.
Het is anderen niet toegestaan om een auteursrechtelijk beschermde foto zonder toestemming van de maker te gebruiken, tenzij er sprake is van een wettelijke uitzondering. Dit is bijvoorbeeld het geval als het gaat om een citaat (lees hier meer over het citaatrecht) of als deze gedeeld worden voor nieuwsdoeleinden (dit hangt af van de context en of de foto daadwerkelijk noodzakelijk is voor het nieuwsbericht). Als er geen uitzondering geldt, is toestemming van de auteursrechthebbende vereist. Dit is in veel gevallen de fotograaf (tenzij het werk bijvoorbeeld in dienst van een werkgever is gemaakt, dan kan het ook de werkgever zijn). Zonder deze toestemming maakt men inbreuk op het auteursrecht van de rechthebbende.
Een disclaimer plaatsen bij de foto, credits geven aan de fotograaf of benoemen dat anderen de foto’s ook gebruiken doet niet af aan onrechtmatig gebruik. Ook vermeende onwetendheid van derden dat er op jouw foto auteursrecht rust maakt dit niet anders.
Rechten van de fotograaf
Artikel 1 van de Auteurswet geeft jou als maker het exclusieve recht om jouw werk te verveelvoudigen en openbaar te maken. Daarnaast heb je als maker op grond van 25 van de Auteurswet ook persoonlijkheidsrechten. Dit artikel stelt onder andere dat je kunt eisen dat jouw naam bij de foto wordt vermeld en dat je je kunt verzetten tegen iedere wijziging of verminking van jouw werk die schadelijk is voor je reputatie of integriteit.
Daarnaast kun je op grond van artikel 27 van de Auteurswet een schadevergoeding vorderen als iemand inbreuk maakt op jouw auteursrechten. De hoogte van deze schadevergoeding kan variëren en kan naast een vergoeding voor een licentie bijvoorbeeld ook gemiste inkomsten omvatten.
Wat kan je als fotograaf doen tegen onrechtmatig gebruik van jouw foto’s?
Als je ontdekt dat jouw foto zonder toestemming wordt gebruikt, zijn er verschillende (juridische) stappen die je kunt nemen. Welke weg je kiest is afhankelijk van wat je uiteindelijke doel is. Wil je dat je foto van een website verwijderd wordt? Wil je een compensatie voor het gebruik? Wil je andere schade vergoed zien? Of wil je slechts naamsvermelding? Dit zijn vragen die je jezelf eerst kan stellen voordat je actie onderneemt. Wees ervan bewust dat je bij iedere inbreuk je rechten uit kan oefenen, ook als de andere partij aangeeft dat het niet haar intentie was om een inbreuk te maken. Het is de verantwoordelijkheid van de gebruiker van de foto om na te gaan aan wie toestemming gevraagd moet worden.
Sommatiebrief
Neem contact op met de inbreukmaker. Dit kan door middel van een brief of een e-mail. Geef hierin aan dat het gaat om jouw werk en dat er geen toestemming is gevraagd, waar dit wel had moeten gebeuren. Je kan in ieder geval vorderen dat de inbreuk binnen een redelijke termijn wordt gestopt.
Verder kan je ook vorderen dat er een schadevergoeding wordt betaald, bijvoorbeeld een licentievergoeding, maar ook andere schadeposten. Vaak zal een reactie van een inbreukmaker zijn dat de foto inmiddels is verwijderd en dat er dus geen inbreuk meer is, waardoor er geen schadevergoeding betaald hoeft te worden. Dit is geen reden om onder een schadevergoeding uit te komen. Als een inbreuk eenmaal is gemaakt, dan doet het feit dat de foto verwijderd wordt hier niet aan af. Het is daarom aan te raden om screenshots te maken van jouw foto op de website, voordat je je brief verstuurt.
Procedure beginnen
Als de overtreding ernstig is of de overtreder niet reageert op jouw verzoeken, kun je overwegen om andere juridische stappen te ondernemen. Dit kan variëren van een civiele procedure voor schadevergoeding tot een strafrechtelijke aangifte. In intellectuele eigendomsrechtprocedures kunnen de werkelijke proceskosten gevorderd worden. Dit betekent kortgezegd dat je ook je advocaatkosten en kosten van getuigen en deskundigen vergoed kan krijgen. Hierdoor kan het starten van een procedure voor een auteursrechthebbende aantrekkelijker zijn.
Verantwoordelijkheden van socialemediaplatformen
Social media platforms hebben daarnaast ook een aantal verantwoordelijkheden als het gaat om auteursrechtinbreuk. Hoewel zij niet direct aansprakelijk zijn voor de inhoud die gebruikers plaatsen, zijn zij in bepaalde gevallen wel verplicht om actie te ondernemen wanneer zij op de hoogte worden gebracht van een inbreuk. Dit proces wordt vaak een ‘notice-and-takedown’ procedure genoemd. Hierbij kan een fotograaf het platform op de hoogte stellen van de inbreuk en verzoeken om de foto te verwijderen. Het platform moet dit verzoek in beginsel dan onderzoeken en, indien gegrond, de foto verwijderen.
Conclusie
Als fotograaf heb je rechten ten aanzien van jouw werk. Het is belangrijk om je bewust te zijn van deze rechten en te weten welke stappen je kunt nemen als iemand zonder toestemming jouw foto gebruikt. Door proactief te handelen en gebruik te maken van de beschikbare juridische middelen, kun je ervoor zorgen dat jouw werk beschermd blijft.