Als je producties maakt in dienst van een theatergezelschap, dus op basis van een arbeidsovereenkomst, komt er wellicht een moment waarop je je afvraagt: wie bezit eigenlijk de rechten op mijn werk? Het auteursrecht is een belangrijk onderwerp, omdat het bepaalt wie er controle heeft over hoe je werk wordt gebruikt en of je ervoor betaald krijgt. Het wordt vaak ingewikkeld wanneer je in loondienst werkt bij een gezelschap. In dit artikel leg ik je uit hoe het auteursrecht werkt als je in dienst bent bij een theatergezelschap.
Wat is auteursrecht?
Eerst even kort: auteursrecht is het recht van de maker om te beslissen wat er met zijn of haar werk gebeurt. Je hebt het recht om je werk openbaar te maken of te verveelvoudigen. Je kan verbieden dat iemand anders het gebruikt. Dit geldt voor allerlei creatieve producten zoals toneelteksten, muziek en choreografieën.
Wie is rechthebbende op het werk als je in dienst bent?
Normaal gesproken ben jij als maker automatisch de eigenaar van het auteursrecht op je werk. Hier hoef je niets voor te doen. Maar als je in dienst bent bij een theatergezelschap, verandert de situatie. Als je werk maakt in de context van je werk bij het gezelschap, kunnen de auteursrechten (de juridische eigendom op dat werk) bij de werkgever komen te liggen, tenzij anders is afgesproken. Dit kan best verwarrend zijn, dus ik zal het verder uitleggen.
Werk in dienstverband: wie heeft de rechten?
Als je in loondienst werkt en je maakt een werk in dienst van je werkgever, dan heeft je werkgever meestal recht op het auteursrecht. Het idee is dat je het werk hebt gemaakt als onderdeel van je taak voor het gezelschap, en dus krijgt de werkgever het recht om het werk te gebruiken. Dit betekent bijvoorbeeld dat het gezelschap je werk onbeperkt mag opvoeren.
Maar het betekent niet dat je helemaal geen rechten meer hebt! Je morele rechten blijf je altijd behouden. Dit betekent dat je het recht hebt om als maker genoemd te worden en dat je kunt tegenhouden dat er iets met je werk wordt gedaan wat afbreuk doet aan jouw naam of reputatie.
Wat staat er in je overeenkomst?
Hoewel de wet zegt dat de auteursrechten vaak bij de werkgever komen, kan je hier dus afspraken over maken. Je kunt namelijk in je overeenkomst opnemen dat je zelf de auteursrechten behoudt. Je kunt het gezelschap bijvoorbeeld een (exclusief) recht geven om het werk voor een bepaalde periode te gebruiken. Er kunnen ook afspraken worden gemaakt over een vergoeding voor de licentie of voor de overdracht van auteursrechten.
Toekomstige exploitatie van je werk
Een reden om afspraken te maken over wie het auteursrecht heeft, is niet alleen de exploitatie op het moment dat je in dienst bent, maar ook op het moment dat je uit dienst bent getreden. Als jij de auteursrechthebbende bent, kan jij bepalen of dat het stuk opgevoerd mag blijven worden. Als het auteursrecht bij de werkgever ligt, is dat niet het geval. Erger nog: de werkgever bepaalt wie het stuk mag opvoeren en mag zelf onbeperkt gebruik maken van dit recht.
Morele rechten
Ook al ligt een deel van je auteursrechten bij de werkgever, je hebt altijd je morele rechten. Deze zijn van jou, en je kunt ze niet overdragen of verkopen. Onder morele rechten vallen het recht op naamsvermelding, het recht om je te verzetten tegen wijzigingen in je werk en optreden tegen misvorming of verminking van je werk.
Conclusie
Als je in dienst bent van een theatergezelschap en je maakt producties in dat kader, dan komen de auteursrechten normaliter bij de werkgever terecht. Wil je dit voorkomen, dan kan je hierover afspraken maken in je overeenkomst. Ook behoud je altijd bepaalde morele rechten.
Het is altijd slim om je goed te laten adviseren door een specialist als het gaat om auteursrecht. Zo weet je zeker dat je werk goed wordt beschermd en dat je eerlijke afspraken maakt over hoe je betaald wordt voor je creaties.